Wees blij dat het leven geen zin heeft Tekst zoals opgenomen op de website van 'NieuwWij '

Onderstaande tekst van mij (geredigeerd door de eindredacteur) is opgenomen op de site van NieuwWij van 15 juni
Daarin staan ook een aantal reacties van lezers ; en van mij, met o.a. deze tekst:
"Eerst iets goed maken. De titel ‘Wees blij dat het leven geen zin heeft’ heb ik niet zelf bedacht maar ‘geleend’ van Jaap van Heerden die in 1990 een essay en een boek onder die titel gepubliceerd heeft."


Kan je tegelijk atheïst zijn èn een religie beoefenen? Maar dan zonder ‘religieus atheïst’ te zijn? Zelf ben ik atheïstisch boeddhist en ik denk dat die twee werelden wel samengaan. De media berichten te vaak negatief over echte atheïsten, ook wat betreft hun aantal. Of is dat overgevoeligheid en getuigen van slachtofferschap? Kortom, genoeg reden om eens aandacht aan het atheïsme te besteden.
                                                 ---------------------------------------

Ook op NieuwWij viel het me op dat er zelden constructief over de levensbeschouwing ‘atheïsme’ wordt geschreven, zoals ook trouwens geldt voor het humanisme. De ene atheïst is de andere niet, een omschrijving van deze levensbeschouwing of de principes ervan zijn niet te geven. Daarom schrijf ik een persoonlijk verhaal.

God in Nederland

Ruim een jaar geleden verscheen het onderzoeksrapport 'God in Nederland ‘. Hieruit bleek dat ruim twee derde van de Nederlanders zegt tot geen enkele kerk te behoren, een behoorlijke stijging ten opzichte van een eerder onderzoek.

Ik wil me deze ruim elf miljoen niet als ‘soortgenoten’ toe-eigenen maar verbaasde me er wel over dat christenen dat wel deden: eigenlijk was een groot deel ervan wel religieus of minstens ‘ietsist’, echte ‘seculieren’ vormden nog altijd een minderheid. Dus, zo was een beetje de stemming onder theologen, het viel nog wel mee met het toenemende atheïsme. Ik vind dat wishful thinking, of nog sterker: jezelf illusies maken.

Ik geloof dat er minstens een paar miljoen echte, dat is niet-religieuze, atheïsten zijn in Nederland. Zoveel ‘nietsisten ’ moeten toch ook wel interessant zijn voor theologen, en media zoals NieuwWij?

Mijn hele leven heb ik me bewogen op de as tussen het atheïsme en boeddhisme. De ene keer was ik een bijna gelovige (devoot) boeddhist, de andere keer was ik hardcore atheïst. Ik had een soort bipolaire houding ten opzichte van het bestaan, net zoiets als manisch-depressief, maar dan geen stoornis. Een tijd lang noemde ik me geen atheïst, maar agnost, alleen maar omdat dat aardiger klonk. Eigenlijk was ik een niet-weter in het diepst van mijn gedachte, maar tegelijkertijd er van overtuigd dat er niet zoiets als ‘God’ of ‘goddelijke vonk’ bestaat. Nu ben ik overwegend atheïst en het is vanuit die identiteit dat ik me over het atheïsme-bashen verbaas.

Multiple Religious Belonging

Ik heb ook wel gesteld dat ik eigenlijk ook de ‘Multiple Religious Belonging’ beoefen, zoals die populair beschreven is in de glossy MiX. Ik heb de organiserende VU-hoogleraren er de afgelopen jaren een paar keer op gewezen dat atheïsme samen met een religie beoefenen óók een vorm van meervoudigheid is, maar dat heeft in de glossy geen plek gekregen.

Dat brengt me op m’n centrale vraag: waarom worden er geen pogingen gedaan om theïsten (bv christenen, joden, moslims) en atheïsten te verbinden?

Ik zou al snel tevreden zijn wanneer er niet meer minachtend over ‘heidenen’ wordt gesproken. Als er wat minder clichés worden gebruikt zoals dat atheïsten dogmatischer in hun afwijzen van God zijn dan de meeste gelovigen in het geloven in God. En dan maar altijd weer naar die Richard Dawkins wijzen.

Ik merk dat vooral christenen afgeven op atheïsten, moslims nauwelijks. Nu is me natuurlijk bekend dat ook in de Koran negatief over ‘ongelovigen’ wordt gesproken. Ik ben een leek op het gebied van Koranexegese maar heb wel de indruk dat het eerder over ‘anders-gelovigen’ dan over echte atheïsten gaat. Wellicht was het 1.500 jaar (en langer) geleden eenvoudig niet voor te stellen dat iemand een Dawkins-achtig atheïst zou kunnen zijn. En misschien geldt die onvoorstelbaarheid ook nog wel voor de hedendaagse moslim.

Religiestress

Misschien heb ik nog het liefst dat theïsten zoals Frank G. Bosman (zie zijn artikel van 19 mei ) niet zo gedachteloos spreken van ‘religiestress’ wanneer een humanist enkele kanttekeningen plaatst bij een religie-gerelateerd politiek thema. Trouwens, Bosman gaf de strekking van het boek van Tom Mikkers, die het woord religiestress introduceerde, verkeerd weer. Mikkers beschrijft een soort stress (theologen zouden eigenlijk geen psychologiserende termen moeten gebruiken) ook ten aanzien van zichzelf. Bosman deed het alleen om seculieren belachelijk te maken.

Atheïsme is niet hetzelfde als het humanisme, zoals in Nederland vormgegeven door het Humanistisch Verbond. Het is hoogstens het broertje ervan, maar de mens staat er niet centraal zoals bij het humanisme. Is atheïsme wel een levensbeschouwing, vragen theïsten dan? Natuurlijk, per definitie: Ik beschouw het leven! Ik houd me met de zin ervan bezig, zij het dat ik toevallig vermoed dat er geen ultieme zin is: de mens is een gebruiksvoorwerp en zonder functiebeschrijving of gebruiksaanwijzing op aarde terechtgekomen (om vervolgens weer te verdwijnen).

Atheïstisch boeddhisme

Over de vraag hoe dat dan te combineren is in een Multiple Religious Belonging tegelijk atheïst én boeddhist zijn, verwijs ik naar de vormen van Westers boeddhisme. Stephen Batchelor heeft dit recent uitgewerkt in zijn boek 'After Buddhism: Rethinking the Dharma for a Secular Age '.
Lees bijvoorbeeld zijn kortere artikelen, het degelijke 'A Secular Buddhism ' of het uitdagende 'Am I a Believer? '
Batchelor spreekt over het ‘seculier boeddhisme’, maar ik spreek liever van een atheïstisch boeddhisme. In de Nederlandse context heeft ‘seculier’ een dubbelzinnige betekenis heeft, namelijk ook verwijzend naar de scheiding tussen kerk en staat. Het is dus niet het boeddhisme van de Dalai Lama waarin liefdevolheid centraal staat en aardig zijn wordt niet nagestreefd. Het is vooral zoeken naar wat echt is en wat illusies zijn. En hoe ethisch en geëngageerd te leven. Net zoals een atheïst doet, alleen noemt die het misschien anders.