Excellentie
Bij het tekenen van de erkenningovereenkomst van de Boeddhistische Unie Nederland (BUN) als zendende instantie voor de DJI op 24 november 2008 heeft u de vraag aan de orde gesteld of het boeddhisme een religie is.
Uiteraard wordt daarmee bedoeld het reëel bestaande Nederlandse boeddhisme.
Uw vraag zal niet alleen retorisch bedoeld zijn of formeel t.b.v. de erkenning maar ook uw bredere belangstelling voor de ontwikkeling van de religiositeit in Nederland weerspiegelen.
Omdat de vraag of het boeddhisme een religie is, moeilijker te beantwoorden is dan dezelfde vraag over het Christendom of de Islam, is eigenlijk een definitiediscussie nodig, ik heb voor mezelf hierbij o.a. gebruik gemaakt van http://nl.wikipedia.org/wiki/Religie.
Vervolgens wil ik u er op wijzen dat nauwelijks van "hèt" boeddhisme gesproken kan worden, een Theravadin zal nogal anders antwoorden dan of Zen-boeddhist of een Tibetaans boeddhist.
Voor een etnisch boeddhist vervult het boeddhisme een andere functie als voor een (zichzelf bekeerde) autochtoon.
Gelet op de vele - hier niet samen te vatten - teksten over deze lastige vraag zou ik concluderend kunnen zeggen:
Het boeddhisme in Azië is voor de beoefenaren ervan zeker een religie.
Voor een deel (betrouwbare schattingen ken ik niet, maar intuitief op basis van vele contacten zou ik zeggen: eenderde tot de helft) van de deelnemers/leden van de bij de BUN aangesloten sangha's is dat eveneens het geval.
Dit geldt vermoedelijk ook de niet-aangesloten sangha's en degenen die zich ongebonden boeddhist noemen.
Voor veel van de grotere groep mensen die zeggen (enige) affiniteit met het boeddhisme te hebben is dit echter minder het geval. Voor hen is het boeddhistische etiket eerder een methode om stress te reduceren, of zich tijdelijk een mind-style aan te schaffen of om spirituele gevoelens te koesteren. Een aantal van hen omschrijft zijn of haar (amalgaam van) opvattingen wel als "religie" of zichzelf als "religieus" maar die religie kan moeilijk "boeddhisme" genoemd worden omdat die - hoe ondogmatisch soms ook - toch wel een paar leerstellingen bevat.
Zij verhouden zich tot het boeddhisme zoals 'Ietsisten' (een term van uw collega Plasterk) zich verhouden tot het Christendom.
Of het reëel bestaande Nederlandse boeddhisme (in brede zin) zich in de toekomst meer in de richting van een religie ontwikkelt of juist meer een seculiere vorm aanneemt, daarover is in onze kringen nog weinig gereflecteerd en is op dit moment nog onvoldoende met zekerheid te zeggen.
Hopelijk is dit een bijdrage aan het antwoord op uw vraag. Ik heb het bestuur van de BUN voorgesteld een gezamenlijk antwoord op uw vraag te geven, helaas is daar niet op gereageerd. Wel heb ik te horen gekregen dat het BUN-Bestuur recentelijk besloten heeft voortaan uitsluitend de bij haar leden verbonden boeddhisten (enkele duizenden dus) te vertegenwoordigen.
Hoogachtend,
drs. J.W. Romeijn
(verstuurd 26 januari 2009)
woensdag 28 januari 2009
dinsdag 13 januari 2009
Wie is boeddhist ?
In de discussie over wie boeddhist is, hoeveel boeddhisten er zijn en welke boeddhisten de BUN wel en welke niet vertegenwoordigt komt regelmatig twee uitdrukkingen voor:
"iemand met enige affiniteit met het boeddhisme" en
"iemand met affiniteit met het boeddhisme"
De omschrijvingen daarvan zijn vaak onduidelijk. Gelukkig heeft in een gezaghebbend artikel Thomas Tweed duidelijkheid geschapen. Een tijdje geleden heeft Andre van de Braak mij op dit artikel gewezen, ik geef het graag door.
"Who is a Buddhist? Night-Stand Buddhists and Other Creatures", in "Westward Dharma",
C.S. Prebish and M. Baumann, Editors.
Helaas heb ik geen bron gevonden waarvandaan het artikel kan worden gedownload, wel het kan het worden gelezen via:
www.amazon.com/gp/reader/0520234901/ref=sib_dp_pop_toc?ie=UTF8&p=S008
Pagina 17 t/m 29.
Een paar door hem gebruikte termen:
- Cradle [letterlijk vert. bakermat] Buddhists who inherited the faith
- Converts who chose it
Followers [van deze twee categorieen] might meet the standard criteriria for defining Buddhist identity.
Daarnaast noemt hij:
- Luke-warm adherents who identify with a tradition self-consciously but fail to practice it vigorously or regularly.
Maar vooral:
- Sympathizers: those who have some sympathy for a religion but do not embrace it exclusively or fully. When asked, they would not identify themselves as Buddhists …[maar toch, bij doorvragen of thuisbezoek] we would notice sighn of interest in Buddhism. They might practice Zazen, subscribe to a Buddhist periodical, or read books about the tradition.
Sympathizers worden door Tweed ook wel genoemd:
- Night-stand buddhists who might place a how-to book on Buddhist meditation on the nightstand [vert. 'nachtkastje' ! ] and read it before they fall asleep, and then rise the next morning to practice, however imperfectly or ambivalantly, what they have learned the night before …. (silently facing a bedroom wall.).
Twee meer specieke groepen:
- Not-just buddhists who (if asked) might acknowledge dual of multiple religious identities …
- Occult Buddhists, those connected to the Theosophical Sociery
Hij noemt naast zijn indeling die van een andere:
- Inquirers: who are transients at the temple or meditation-centers as wel as non-Buddhist scholars and Christian clergymen who may be on several mailinglists
- Dharma-hoppers: move from one group to another in their spiritual journey, and some claim Buddhist identity; while others, distancing themselves from all institutional piety,
prefer the seeker - label.
Wat kunnen we van deze indelingen leren?
Niets.
Behalve dan dat we moeten afspreken (bv met bovengenoemde termen) zo goed mogelijk te definiëren wie/wat we bedoelen als we spreken over "boeddhisten" of "mensen met (enige) affiniteit met het boeddhisme."
"iemand met enige affiniteit met het boeddhisme" en
"iemand met affiniteit met het boeddhisme"
De omschrijvingen daarvan zijn vaak onduidelijk. Gelukkig heeft in een gezaghebbend artikel Thomas Tweed duidelijkheid geschapen. Een tijdje geleden heeft Andre van de Braak mij op dit artikel gewezen, ik geef het graag door.
"Who is a Buddhist? Night-Stand Buddhists and Other Creatures", in "Westward Dharma",
C.S. Prebish and M. Baumann, Editors.
Helaas heb ik geen bron gevonden waarvandaan het artikel kan worden gedownload, wel het kan het worden gelezen via:
www.amazon.com/gp/reader/0520234901/ref=sib_dp_pop_toc?ie=UTF8&p=S008
Pagina 17 t/m 29.
Een paar door hem gebruikte termen:
- Cradle [letterlijk vert. bakermat] Buddhists who inherited the faith
- Converts who chose it
Followers [van deze twee categorieen] might meet the standard criteriria for defining Buddhist identity.
Daarnaast noemt hij:
- Luke-warm adherents who identify with a tradition self-consciously but fail to practice it vigorously or regularly.
Maar vooral:
- Sympathizers: those who have some sympathy for a religion but do not embrace it exclusively or fully. When asked, they would not identify themselves as Buddhists …[maar toch, bij doorvragen of thuisbezoek] we would notice sighn of interest in Buddhism. They might practice Zazen, subscribe to a Buddhist periodical, or read books about the tradition.
Sympathizers worden door Tweed ook wel genoemd:
- Night-stand buddhists who might place a how-to book on Buddhist meditation on the nightstand [vert. 'nachtkastje' ! ] and read it before they fall asleep, and then rise the next morning to practice, however imperfectly or ambivalantly, what they have learned the night before …. (silently facing a bedroom wall.).
Twee meer specieke groepen:
- Not-just buddhists who (if asked) might acknowledge dual of multiple religious identities …
- Occult Buddhists, those connected to the Theosophical Sociery
Hij noemt naast zijn indeling die van een andere:
- Inquirers: who are transients at the temple or meditation-centers as wel as non-Buddhist scholars and Christian clergymen who may be on several mailinglists
- Dharma-hoppers: move from one group to another in their spiritual journey, and some claim Buddhist identity; while others, distancing themselves from all institutional piety,
prefer the seeker - label.
Wat kunnen we van deze indelingen leren?
Niets.
Behalve dan dat we moeten afspreken (bv met bovengenoemde termen) zo goed mogelijk te definiëren wie/wat we bedoelen als we spreken over "boeddhisten" of "mensen met (enige) affiniteit met het boeddhisme."
vrijdag 9 januari 2009
Gedoemd of verzoend ?
In een reaktie op het artikel in Trouw lees ik "Is het boeddhisme tot marginaliteit gedoemd?"
Het antwoord lijkt "ja" te moeten zijn en het in deze reaktie (m.i. correct) beschreven krachtenveld stemt niet vrolijk. Tenminste: soms niet, want het voornemen (van de BUN) met een bank te gaan "bespreken of mensen met ‘affiniteit met het boeddhisme’ daar een zogeheten BUN-spaarrekening kunnen open" is zo bizar dat het in een schelmenroman past.
Mijn vraag nu: wat te doen als serieus boeddhist in dit het boeddhisme perverterende (een zwaar woord maar zo denk ik er wel over) klimaat?
'Innere Migration', zoals sommige Duitse intellectuelen tijdens het Hitler-regiem probeerden, is een mogelijkheid. Ik weet dat er Nederlandse boeddhisten zijn dit dit integer doen.
Mijn temperament is daar niet helemaal naar, ik wil het wel blijven signaleren zonder dat de 'verwording' een obsessie voor voor wordt (of blijft). Waarom? Verspreiden en bescherming van de Dhamma/Dharma, van het boeddhisme zie ik ook als een opdracht, zeker zolang ik nog niet verlicht ben.
De marginaliteit van het boeddhisme maakt dit natuurlijk ook weer makkelijker.
Misschien is het wel "de ondraaglijke lichtheid van het boeddhistische bestaan" die verzoent.
Het antwoord lijkt "ja" te moeten zijn en het in deze reaktie (m.i. correct) beschreven krachtenveld stemt niet vrolijk. Tenminste: soms niet, want het voornemen (van de BUN) met een bank te gaan "bespreken of mensen met ‘affiniteit met het boeddhisme’ daar een zogeheten BUN-spaarrekening kunnen open" is zo bizar dat het in een schelmenroman past.
Mijn vraag nu: wat te doen als serieus boeddhist in dit het boeddhisme perverterende (een zwaar woord maar zo denk ik er wel over) klimaat?
'Innere Migration', zoals sommige Duitse intellectuelen tijdens het Hitler-regiem probeerden, is een mogelijkheid. Ik weet dat er Nederlandse boeddhisten zijn dit dit integer doen.
Mijn temperament is daar niet helemaal naar, ik wil het wel blijven signaleren zonder dat de 'verwording' een obsessie voor voor wordt (of blijft). Waarom? Verspreiden en bescherming van de Dhamma/Dharma, van het boeddhisme zie ik ook als een opdracht, zeker zolang ik nog niet verlicht ben.
De marginaliteit van het boeddhisme maakt dit natuurlijk ook weer makkelijker.
Misschien is het wel "de ondraaglijke lichtheid van het boeddhistische bestaan" die verzoent.
donderdag 8 januari 2009
Commercialisering bedreigt boeddhisme (?)
Gisteren verscheen in Trouw het artikel "Boeddhisten nog recht in de leer?" door Pauline Weseman, die mij daarvoor een paar weken geleden ook heeft geïnterviewd.
(Zie http://meer.trouw.nl/nieuws-en-debat/commercialisering-bedreigt-boeddhisme )
De openings-alinea:
"Achmea wil boeddhistische docenten inzetten om patiënten te laten mediteren om vertrouwen te herwinnen.
Er is kritiek: wordt boeddhisme een lege huls?
Ontplooiing van het ’ik’ versus loskomen van het ’ik’."
Ik heb het hier en daar verspreid en daarbij een informatief artikel genoemd over de invloed van het commerciële denken op de ontwikkeling van het boeddhisme in Nederland en hoe de meerderheid van het georganiseerde boeddhisme daarin meegaat.
Toch heb ik er wel problemen mee omdat drie discussies erin door elkaar lopen:
(1) De eerste discussie betreft het doel van de meditatie.
En daarbij over de relatie tussen mindfulness als gezondheidszorg-methode en vipassana als op verlichting/ontwaken gerichte methode.
"Mediteren kun je prima loskoppelen van het boeddhisme", zegt Achmea.
Ik zou daar tegenover willen stellen: mediteren moet niet losgekoppeld worden van het boeddhisme, het is een van de aspecten van het Edele Achtvoudige Pad.
Ik geloof daarbij niet in het soort stepping-stone-theorie die sommigen hanteren: mensen die beginnen met een mindfulness-cursus stromen daarna door naar het boeddhisme, met vipassana als een van de vormen van praktiseren daarvan.
(2) 'Spiritualiteit in de uitverkoop', de commercialisering van het boeddhisme, met het tijdschrift Happinez en Blokker-boeddhabeelden als voorbeelden. Voorbeelden van wat Hans Gijsen in het artikel een hedonistische context noemt, waarin het begrip 'lijden' zoveel mogelijk weggedrukt wordt.
Daarbij geef ik toe dat er wel iets zit in het commentaar dat ik gisteren van een vriend van me kreeg: dat de ergernis bij de 'Preciezen' er misschien ook mee te maken dat commercialisering op een bepaalde manier de eigen overtuiging minder exclusief, en op een bepaalde manier platvloerser maakt?
(3) Het beleid van het bestuur van de BUN, waarover ik verleden week al geschreven heb en nu dus liever het zwijgen toe doe.
De betekenis van de Achmea-BUN-connectie in de mindfulness discussie (m'n eerste punt) is nogal beperkt.
Bij de vaak gehoorde opmerking "Mediteren kun je prima loskoppelen van het boeddhisme", moet ik wel eens denken aan de Susima Sutta (Samyutta Nikaya 12:70) over ene Susima die leerling van de Boeddha was geworden om de Dhamma te leren kennen die dan later hij en z'n vrienden als hun eigen leer zouden gaan verspreiden wat hun veel respect op zou leveren. Hij wordt hier een "Dhamma-dief" genoemd en met een bandiet vergeleken. Het verhaal loopt goed af: de Boeddha heeft hem door, Susima bekent z'n zonde en het wordt hem vergeven). Zie www.accesstoinsight.org/canon/samyutta/sn12-070.html, m.n. de laatste allinea's.
Voor Thervadins is deze tekst m.i. een argument om zorgvuldiger dan tot nu toe is gebeurd, op de relatie tussen de mindfulness-hype en vipassana-meditatie te reflecteren.
(Zie http://meer.trouw.nl/nieuws-en-debat/commercialisering-bedreigt-boeddhisme )
De openings-alinea:
"Achmea wil boeddhistische docenten inzetten om patiënten te laten mediteren om vertrouwen te herwinnen.
Er is kritiek: wordt boeddhisme een lege huls?
Ontplooiing van het ’ik’ versus loskomen van het ’ik’."
Ik heb het hier en daar verspreid en daarbij een informatief artikel genoemd over de invloed van het commerciële denken op de ontwikkeling van het boeddhisme in Nederland en hoe de meerderheid van het georganiseerde boeddhisme daarin meegaat.
Toch heb ik er wel problemen mee omdat drie discussies erin door elkaar lopen:
(1) De eerste discussie betreft het doel van de meditatie.
En daarbij over de relatie tussen mindfulness als gezondheidszorg-methode en vipassana als op verlichting/ontwaken gerichte methode.
"Mediteren kun je prima loskoppelen van het boeddhisme", zegt Achmea.
Ik zou daar tegenover willen stellen: mediteren moet niet losgekoppeld worden van het boeddhisme, het is een van de aspecten van het Edele Achtvoudige Pad.
Ik geloof daarbij niet in het soort stepping-stone-theorie die sommigen hanteren: mensen die beginnen met een mindfulness-cursus stromen daarna door naar het boeddhisme, met vipassana als een van de vormen van praktiseren daarvan.
(2) 'Spiritualiteit in de uitverkoop', de commercialisering van het boeddhisme, met het tijdschrift Happinez en Blokker-boeddhabeelden als voorbeelden. Voorbeelden van wat Hans Gijsen in het artikel een hedonistische context noemt, waarin het begrip 'lijden' zoveel mogelijk weggedrukt wordt.
Daarbij geef ik toe dat er wel iets zit in het commentaar dat ik gisteren van een vriend van me kreeg: dat de ergernis bij de 'Preciezen' er misschien ook mee te maken dat commercialisering op een bepaalde manier de eigen overtuiging minder exclusief, en op een bepaalde manier platvloerser maakt?
(3) Het beleid van het bestuur van de BUN, waarover ik verleden week al geschreven heb en nu dus liever het zwijgen toe doe.
De betekenis van de Achmea-BUN-connectie in de mindfulness discussie (m'n eerste punt) is nogal beperkt.
Bij de vaak gehoorde opmerking "Mediteren kun je prima loskoppelen van het boeddhisme", moet ik wel eens denken aan de Susima Sutta (Samyutta Nikaya 12:70) over ene Susima die leerling van de Boeddha was geworden om de Dhamma te leren kennen die dan later hij en z'n vrienden als hun eigen leer zouden gaan verspreiden wat hun veel respect op zou leveren. Hij wordt hier een "Dhamma-dief" genoemd en met een bandiet vergeleken. Het verhaal loopt goed af: de Boeddha heeft hem door, Susima bekent z'n zonde en het wordt hem vergeven). Zie www.accesstoinsight.org/canon/samyutta/sn12-070.html, m.n. de laatste allinea's.
Voor Thervadins is deze tekst m.i. een argument om zorgvuldiger dan tot nu toe is gebeurd, op de relatie tussen de mindfulness-hype en vipassana-meditatie te reflecteren.
Abonneren op:
Posts (Atom)