Update 7 juli
Een ingekorte versie van dit artikel is opgenomen op de website van 'NieuwWij ', een groep mensen, gericht op 'een samenleving waarin alle Nederlanders zich thuis kunnen voelen': www.nieuwwij.nl/verdieping/hoe-gaat-een-boeddhist-met-de-islam-om-niet-dus-of-toch/
Ik heb niet met erg veel moslims gesproken in m'n leven. Wel over ditjes en datjes en in een werkgroep over gemeentebeleid. Maar niet over de Islam. En nog minder met een moslim over het Boeddhisme (ik schrijf dit van de weeromstuit ook maar met een hoofdletter).
Wel een paar keer min of meer de gelegenheid toe gehad en toen ook wel een beetje meegepraat; maar ik weet eerlijk gezegd niet hoe, en waarover dat gesprek dan zou moeten gaan.
Mogelijk over de ramadan, het vasten, over ruimhartig kunnen geven, over compassie en dat type ongevaarlijke onderwerpen.
In feite heb ik dat wel met alle theïstische religies, de Abrahamitische worden ze wel genoemd: het Christendom, het Joodse geloof en de Islam. Maar met een aanhanger van Joodse geloof of Christen (Katholiek zowel als Protestant) heb ik minder moeite: ik ken de gevoeligheden en heb minder moeite daarover te zeggen: we agree to disagree. Maar ze echt serieus nemen over de (voor hen) essentiële geloofszaken doe ik eerlijk gezegd niet.
Zo'n gesprek met een moslim kan ook gaan over overeenkomsten en verschillen - en vooral van de verschillen - tussen beide religies.
Een lijstje daarvan heb ik opgenomen in Bijlage 5, van m'n blog van 1 juli .
Zoals bijvoorbeeld:
Maar de daar genoemde kenmerken van de twee religies zijn niet de enige, er is nogal wat variatie per religie. En bovendien: het zijn 'opvattingen', aspecten van gestold geloof
Vergelijk een (door mij vertaalde) tekst van Dale Wright over het concept 'geloof ':
"De Anglo-Amerikaanse neiging om religie te definiëren als een geloofssysteem is misleidend, en heel modern. Geloof komt alleen in het spel in de religie als de gedeelde mythische of verhalende basis van cultuur gebroken is, ... Pas dan merken de deelnemers dat ze in het bezit zijn van dergelijke overtuigingen en beginnen om ze die te onderzoeken of zich aan vast te klampen. 'Geloof' is ... een vertraagd topje van de religieuze ijsberg. "
=======================================================================
Laat ik het thema dan eerst maar via een omweg benaderen: de verhouding tussen de Islam en het Boeddhisme in studieuze en reflecterende teksten; met name over de situatie in Azië, vroeger en nu. Bepaald geen makkelijke relatie en ook gecompliceerd, veelvormig.
In het onderstaande zal ik een aantal maal verwijzen naar 'Bijlagen' in een eerdere blog opgenomen, deze zijn hier te vinden.
Ik moet de lezer waarschuwen: ondanks dat ik veel lange lappen tekst heb geplaatst in de BIJLAGEN komen ook hieronder lange Engelstalige citaten voor. Het is nu eenmaal geen makkelijk onderwerp !
Opvallend is dat er nauwelijks door boeddhisten over dit onderwerp geschreven, maar overwegend door moslim-geleerden.
Eén uitzondering, dat is de veel, maar deskundig, schrijvende Duitse Tibetaans-boeddhist Alexander Berzin, die zich - duidelijk aangemoedigd door de Dalai Lama - hier grondig in heeft verdiept. Zie ook Bijlage 1 met daarin opgenomen een overzicht van zijn artikelen.
Dit geldt zowel het historische deel als wat betreft de actuele situatie.
Ik denk dat bv Theravada-boeddhisten de Islam gewoon een oninteressante religie vonden en misschien nog wel vinden (Let wel: dit is slechts mijn opinie, niet op echte bronnen gebaseerd)
A. De geschiedenis van de verhouding tussen het Boeddhisme en de Islam
Om te beginnen is er de vraag: hoe komt het dat tussen ruwweg de 8e en de 12e eeuw geleidelijk het Boeddhisme vrijwel is verdwenen uit India, de bakermat? Er is een tijd geweest dat daar het oprukkende Islam de schuld van kreeg met als dieptepunt de verovering en vernietiging van het reusachtige kloostercomplex in Nalanda.
Steeds meer blijkt dat toch genuanceerder te liggen. Zie bv het Wikipedia-artikel 'Decline of Buddhism in India'. Daaruit blijkt dat de vernietiging van de kloosters van Nalanda een soort eindpunt was: het boeddhisme was al eeuwen verzwakt, de patronage door wereldlijke heersers verminderde; de monniken hielden zich op de kloosters; voor de bevolking bestond het nauwelijks; het brahmanisme (wat nu bekend is onder 'Hindoeisme') kwam op en ook de Islam probeerde te bekeren.
In BIJLAGE 1 B geeft ik uitgebreid de beschrijving van Alexander Berzin weer van de Kalachakra-literatuur ontstaan na invasies van moslims in India en delen van Tibet. Het is één van de weinige bronnen waarin boeddhisten proberen de Islam te begrijpen.
Ook geeft hij pogingen van moslim-geleerden (en wereldlijke regeerders) weer die na hun verovering relatief mild t.a.v. het boeddhisme staan omdat ze deze religie ook die van 'het boek' noemen, van teksten geschonken aan de profeten, zoals in de eerste plaats Mohammed, maar ook Jezus en Boeddha. Een boeddhist was in deze denkwijze een 'dhimmi ': "Dhimmi (Arabisch: ذمة) is de traditionele aanduiding voor bepaalde niet-moslims onder islamitisch bestuur die onder voorwaarden de eigen religie mogen blijven aanhangen. Aanvankelijk verstond men onder dhimmi's de zogeheten 'mensen van het Boek' (joden en christenen) maar later werden ook andere niet-moslims ertoe gerekend ".
Zijn tekst in de paragraaf The Historical Buddhist Approach toward Islam is veel langer dan het citaat dat in in Bijlage 1B heb opgenomen; voor fijnproevers op het gebied van de Kalachakra: zie de bron
Hij noemt ook twee problematische thema's die de kalachakra-teksten onderkennen in de Islam:
* Het offeren van dieren (Sacrificial Slaughter of Animals)
Dit hoort bij de beoefening van de Islam, terwijl de Boeddha het (in de teksten) streng afwijst, omdat het 'nemen van leven' is en omdat de wedergeboorte ook het dierenrijk betreft.
* Het leven na de dood (The Afterlife) waar boeddhisten heel andere opvattingen over hebben: wedergeboorte en (eeuwig) leven na de dood zijn fundamenteel verschillende opvattingen. En de Islamitische opvatting over 'de Dag des Oordeels' is vrijwel niet met de boeddhistische leer te verenigen.
Berzin concludeert droogjes: "As was the case concerning animal sacrifice, the problematic area of the nature of the afterlife and of an eternal Heaven or Hell is not limited to a difference of assertion between Buddhism and Islam. It is an issue between both Buddhists and Hindus on the one side, and Muslims and Christians on the other."
Naast de positieve functie die Berzin toeschrijft aan de Kalachakra-teksten op het begrip tussen boeddhisten en moslims in Tibet is er ook een andere interpretatie, door sommige moslims althans. Vergelijk: Boeddhisme en Islam door Elisabeth Martens:
"Op 6 juli 2014 meldt AFP dat "De Dalaï Lama de boeddhisten oproept om het geweld tegen moslims te stoppen". Dat zijn mooie woorden. In de hoop dat hij consequent zal zijn en dus ook de analyse maakt van het Tibetaanse boeddhisme en zijn - niet zo vreedzame - relaties met de Islam vroeger en nu, maken wij die analyse reeds hier.
Historische context van de rivaliteit tussen moslims en boeddhisten
De rivaliteit tussen moslims en boeddhisten is een lang verhaal. Hier de beknopte versie ...
De Kalachakra voorspelt eveneens dat de soldaten van Boeddha in de vijfentwintigste eeuw een immens leger zullen vormen onder aanvoering van de vijfentwintigste Kali, de koning van Shambala. Deze koning, de reïncarnatie van Maitreia, de Boeddha van de toekomst, is voorbestemd om de krachten van het kwaad te overwinnen. Een laatste oorlog zal plaatsvinden, zo zegt de tekst, waar de niet-moslims in opstand komen tegen de moslims en ons tijdperk naar een apocalyptisch einde brengt. Een deel van de tekst is een expliciete oproep tot een heilige oorlog tegen de Islam, met een zeer gedetailleerde beschrijving van de verschrikkelijke wapens die daarbij gebruikt worden. De Kalachakra, ’ontdekt’ in een tijdperk waar de moslimlegers ravage aanrichtten in Punjab en op de zijderoute, wordt gekenmerkt door een bijzonder hevige haat tegenover de ’onmensen uit Mekka’.
... "
(Opmerking: ik kan de schrijfster van dit artikel niet plaatsen, dit is het enige Nederlandstalige artikel in een voor de rest Franstalige - Belgische - website. Ik krijg de indruk dat de auteurs ervan meer anti de Dalai Lama dan pro de Islam zijn; Joop R.)
Een berucht voorbeeld van de negatieve kijk van moslims op het boeddhisme is het vernietigen van Boeddha-beelden in Afghanistan. Echter:
Buddhism and Islam on the Silk Road by Johan Elverskog (boekbespreking )
In the contemporary world the meeting of Buddhism and Islam is most often imagined as one of violent confrontation. Indeed, the Taliban's destruction of the Bamiyan Buddhas in 2001 seemed not only to reenact the infamous Muslim destruction of Nalanda monastery in the thirteenth century but also to reaffirm the stereotypes of Buddhism as a peaceful, rational philosophy and Islam as an inherently violent and irrational religion. But if Buddhist-Muslim history was simply repeated instances of Muslim militants attacking representations of the Buddha, how had the Bamiyan Buddha statues survived thirteen hundred years of Muslim rule?
Buddhism and Islam on the Silk Road demonstrates that the history of Buddhist-Muslim interaction is much richer and more complex than many assume. This groundbreaking book covers Inner Asia from the eighth century through the Mongol empire and to the end of the Qing dynasty in the late nineteenth century. By exploring the meetings between Buddhists and Muslims along the Silk Road from Iran to China over more than a millennium, Johan Elverskog reveals that this long encounter was actually one of profound cross-cultural exchange in which two religious traditions were not only enriched but transformed in many ways."
B. Regio's in de wereld met veel moslims en boeddhisten,
en pogingen tot vermindering van de spanningen daar
In Bijlage 1 A citeer ik Berzins overzicht 'Current Buddhist-Islamic Interaction '
Als reflectie daarop schrijft hij:
"Through education about other cultures, we may hopefully avoid the disastrous effects of any possible future 'clash of civilizations.'
Two such civilizations are the Buddhist and Islamic worlds. Over history, the two civilizations have interacted in both constructive and problematic ways. When they have clashed, religious doctrine may have been used to rally the troops. But deeper analysis shows that the motives behind the conflicts have centered primarily on economical, political, and strategic military issues.
At present, there are very few areas in the world where traditional Buddhist and Islamic groups are living together. In some of those regions where they do intermix – such as Tibet, Ladakh, and southern Thailand – the interaction is so strongly affected by the actions of other cultural and national groups that one cannot meaningfully isolate specific Buddhist-Muslim issues outside of their wider context. In others, such as Malaysia and Indonesia, the Buddhist population consists of overseas Chinese, and the interaction between them and the native Muslims is primarily dictated by economic factors. In short, religious doctrinal differences seem to play little role in present-day Buddhist-Islamic relations. ...." (onderstreping door mij)
De spanningen tussen moslims en boeddhisten zijn in diverse regio's aanleiding geweest bijeenkomsten over vrede en harmonie te organiseren, en voorstellen daarover te doen.
Vergelijk de publicaties in Bijlage 2 The Premises and Promises of the Buddhist-Muslim Dialogue door Mohammad Selim; en Bijlage 4 The Buddhist Face of Peace: Buddhist Peace Initiatives in Times of Religious Intolerance.
Ook het boek 'Common Grounds' (zie hieronder) is het gevolg van een vergelijkbaar initiatief van de Dalai Lama en een aantal vooraanstaande Moslim-geleerden.
Het is de vraag of dit soort bijeenkomsten in Nederland zinvol is. Wat er hier ook voor een conflicten zijn, niet tussen boeddhisten en moslims (al was het maar door het ontbreken van boeddhisten). Wel zijn er hier (terechte) opmerkingen over het helemaal niet zo vredelievende gedrag van boeddhisten in landen als Myanmar, waar wij (Nederlandse boeddhisten) ons ook door aangesproken moeten voelen.
Ik ken een aankondiging van een 'Buddhist-Muslim Dialogue' (met o.a. Bhikkhu Bodhi) in New York, maar helaas niet een verslag daarvan.
Verder wil ik wijzen op een voorstel van René Cuperus in de Volkskrant van 15 juni voor een 'Nederlandse Islam Conferentie ' om te voorkomen dat de tweedeling in Nederland tussen moslims en niet-moslims steeds gevaarlijker vormen aanneemt. Een tweedeling waarbij beide partijen elkaar stigmaliseren, met alle vooroordelen en intolerantie van dien. Hij neemt een voorbeeld aan de Duitse Islam Konferenz, een permanent overlegorgaan.
C. Zoektocht naar een gemeenschappelijke grondslag van Islam en Boeddhisme
In BIJLAGE 3 zijn uitgebreide citaten uit het boek 'Common Ground ' te vinden; nog een korte aanvulling:
"Moreover, the book shows beyond any reasonable doubt some very important similarities and parallels between Islam and Buddhism, and in particular the following:
(1) The belief in the Ultimate Truth who is also Absolutely One, and who is Absolute Reality, and the Source of Grace and Guidance to human beings.
(2) The belief that each soul is accountable to a principle of justice in the Hereafter, and that this principle is rooted in the very nature of Absolute Reality.
(3) The belief in the categorical moral imperative of exercising compassion and mercy to all, if not in the central cosmogonic and eschatological functions of mercy ...
(4) The belief that human beings are capable of supra-rational knowledge, the source both of salvation in the Hereafter and enlightenment in the here-below.
(5) The belief in the possibility of a sanctified state for human beings, and the conviction that all should aspire to this state of sanctity.
(6) The belief in the efficacy and necessity of spiritual practice: whether this take the form of fervent prayer, contemplative meditation, or methodic invocation.
(7) The belief in the necessity of detachment from the world, from the ego and its passional desires.
As regards the Buddha’s not mentioning of God as Creator, this is definitely an absolute difference between Muslims and Buddhists but if it is understood that the One is God, and that the Buddha’s silence on the One as Creator is not a denial as such, then it is possible to say that the points above certainly make for substantial ‘Common Ground’ between Islam and Buddhism, despite the many unbridgeable differences between them. "
Mijn commentaar: wat hiervan te zeggen? Ik herken het boeddhisme zoals ik dat ervaar en wens te beoefenen maar gedeeltelijk (sommige punten wel, hoor)in deze tekst. Het is best fijn dat anderen zo'n grote overeenkomst zien tussen Boeddhisme en Islam, maar dan heeft men wel eerst een bepaalde vorm van 'Boeddhisme' daartoe geselecteerd.
Ook omdat het een van de weinige Nederlandstalige teksten is, noem ik vervolgens:
'OverIslam - Boeddhisme' . Bron: www.overislam.nl/religies/boeddhisme.html
Een feitelijke samenvatting, voor de moslim en vanuit de Islam-gezichtspunt van wat het Boeddhisme in houdt. Af en toe kritisch zoals de paragraaf 'De filosofie van het Boeddhisme is tegenstrijdig'. Interessant - voor een boeddhist om te begrijpen hoe een moslim denkt - is ook de paragraaf 'Mohammed in de boeddhistische geschriften '; een voorzichtige en door mij niet helemaal begrepen discussie over de overeenstemming tussen de profeet Mohammed en de in de boeddhistische geschriften voorstelde komst van Maitreya.
Een tegengeluid voordat het allemaal te harmonisch wordt tussen moslims en boeddhisten:
'Islam and Buddhism '. Door Harun Yahya, een Turkse moslim die niets van het boeddhisme moet hebben:
"Throughout the world, but especially in America and Europe, some individuals have been intrigued by Buddhism, spurred on mostly by the superstitious, secret, and awesome qualities they perceive in this religion. Generally, those who adopt Buddhism do so not because they believe in the logic of its philosophy, but because they're attracted by its "mystical" atmosphere, drawn to this superstition because it is presented to them as far more different and awesome than any other philosophy they encounter in their normal lives. Books and films about Buddhism depict Buddha as the source of a great mystery. Likewise, Buddhist priests are presented as possessors of secret, arcane knowledge. They fascinate Westerners with their exotic robes, shaved heads, style of worship, elaborate ceremonies, dwelling places, meditation, yoga and other such strange practices.
This book examines Buddhism's superstitious character in the light of the Qur'an and lets you see clearly this superstitious religion's more perverse aspects. When we consider Buddhism's appearance, its scriptures, general beliefs, style of worship in the light of the Qur'an, we begin to see that its basic philosophy is founded on very deviant doctrines. Indeed, its worship contains strange practices leading its devotees to worship idols of stone and clay. "
Interessant hierbij is dat het motief dat Aziatische moslims schijnen te hebben gehad om contact met boeddhisme en andere Aziatische religies te zoeken (samen tegen de Westerse dominantie, zie bv Bijlage 2) hier wordt omgedraaid. Yahya ziet juist het gevaar van Westerse boeddhisten die de Islam dreigen te verzwakken.
Uit een andere tekst van Alexander Berzin:
"For example, the primarily Muslim state of Indonesia officially permits five religions—Islam, Catholicism, Protestantism, Hinduism and Buddhism—on the grounds that they all accept a creator God. In this regard, Indonesian Buddhists posit Adibuddha, the primordial Buddha of the Kalachakra Tantra, as the “creator.” I had several interesting discussions with Buddhist monks in Indonesia about the issue of God in Buddhism. Since Adibuddha can be interpreted as the clear light primordial consciousness, and since all appearances of samsara and nirvana are the play or “creation” of that mind, we concluded that it could be said that Buddhism accepts a “creator God.” The fact that Buddhism asserts Adibuddha not to be an individual, separate being who created the universe, but something present in each sentient being, can be seen as a theological difference concerning the nature of God. That is, Buddhism does accept a “creator God” but with its own unique interpretation. As the Muslims say, “Allah has many names,” and many Christian, Islamic, Hindu, and Jewish thinkers assert that God is abstract and present in all beings. Establishing this allowed for a comfortable dialogue with Islamic theologians to ensue. "
Bron: ThubtenChodron
Eigenlijk vind ik dit helemaal niet zo positief: boeddhisten in een islamitische cultuur voelen zich verplicht te doen alsof hun religie ook theïstisch is; en ze geloven het zelf ook nog.
Doet me denken aan het proces van onderwerping, beschreven in het boek 'Onderworpen' (Frans: 'Soumission') door Houellebecq.
Er zijn uitzonderingen. Er zijn vormen van Islam beoefenen die veel makkelijker (hoogstens op een andere manier moeilijk) zijn voor een boeddhist als ik. Bijvoorbeeld de Soefi .
Bij die term moet wel gelijk twee inhouden onderscheiden worden:
* Het soefisme als (mystieke) islamitische traditie. "Als religieuze beweging kenmerkt het soefisme zich als een wisselwerking van religieuze en spirituele invloeden. Soefi's geloven dat de Koran en de strikte regels van de sharia uiterlijke regels zijn en dat er diverse stadia van (innerlijke) nabijheid tot God bestaan. Een van de symbolen die dit symboliseert is de roos. De doornen van de roos, die de roos beschermen, staan voor de regels van de sharia. De stam van de roos symboliseert het innerlijke pad, ook wel tariqa genoemd. De bladeren van de roos staan symbool voor marefa waarbij de soefi innerlijke kennis van God ervaart. De geur van de roos staat voor het ervaren van de werkelijkheid (haqiqa) zoals deze is.
Bekend zijn ook de dansende derwisjen uit de Turkse stad Konya. Door in het rond te tollen bereiken zij een bepaalde extase en zo proberen zij tot God te komen. Deze zogeheten Mevlevi-soefi-orde werd gesticht door de volgelingen van de Perzische soefidichter Jalal ad-Din Rumi uit de 13e eeuw. " Rumi, die wordt nog steeds veel geciteerd, ook door boeddhisten. Een gesprek hierover (met soefi's) vergt wel enige studie maar lijkt me voor een boeddhist niet moeilijk.
* "Universeel Soefisme zoals dit door Hazrat Inayat Khan naar Europa en Amerika gebracht werd. Zijn boodschap van harmonie, liefde en schoonheid beperkt zich niet tot één religie, maar omarmt alle wereldreligies. Tijdens erediensten, zoals deze bijvoorbeeld in de soefitempel in Katwijk aan Zee worden gehouden, worden zeven kaarsen ontstoken, één voor het hindoeïsme, één voor het boeddhisme, één voor het zoroastrisme, één voor het jodendom, één voor het christendom, één voor de islam en één voor allen die het licht van de waarheid in de duisternis van menselijke onwetendheid hebben hoog gehouden. Deze vorm van soefisme beoogt geen nieuwe religie te zijn of nieuwe dogma's te vormen, maar beoogt eenheid tussen alle mensen evenals respect voor eenieders religie en cultuur."
Bron: Wikipedia. Over dat kaarsen-gedoe heb ik al een keer geschreven. Verschillen moeten juist niet verdoezeld worden.
Een andere groep moslims waarmee een gesprek voor een boeddhist (zoals ik, voor sommige Tibetanen ligt dat mogelijk anders) makkelijk is, zijn de atheïstische moslims. Als je ze kan vinden natuurlijk, want ze moeten voorzichtig over hun opvattingen - in moslim-landen - praten. Dat blijkt uit het artikel 'Dappere goddelozen' in de Volkskrant van 23 mei
D. Een mogelijke gemeenschappelijke grondslag: de Boeddha was ook een Profeet
Eén van de uitspraken van Islam-geleerden die ik heb gelezen, is: de historische Boeddha (Siddarta Gautama aka Sakyamuni) was een profeet, net zo als Mohammed dat was.
Dat is interessant, en waarschijnlijk getuigend van goede bedoelingen van moslims richting boeddhisten.
Een voorbeeld: "... Maar wellicht was Boeddha ook een profeet van Allah de Verhevene, maar zijn diens leringen na zijn dood verandert. Dat Boeddha niet in de Koran genoemd wordt, betekend niet dat hij geen profeet was. De Koran geeft een (Nederlandstalige interpretatie): 'En (Wij zonden) boodschappers over wie Wij jou voorheen verteld hebben (in de Koran) en boodschappers over wie Wij jou niet verteld hebben ...' ” Bron: hier
Twijfel over dat profeet zijn van de Boeddha: hier en hier, pag 25
Uit de website van ' Moslims die tot de Lahore Ahmadiyya Beweging in de Islam behoren ': "Boeddha voorspelt de komst van de profeet Mohammed ...
Er wordt in duidelijke woorden gesteld:
'En Wij hebben boodschappers gestuurd die Wij u voorheen hebben vermeld, en boodschappers die Wij u niet hebben vermeld.' ... Een opsomming nu van onze argumenten om aan te tonen dat Boeddha een geïnspireerde persoon was.
1. De Heilige Koran zegt herhaaldelijk: 'En voor elk volk is er een boodschapper geweest, dus wanneer hun boodschapper komt, wordt de zaak tussen hen met rechtvaardigheid beslist.'
De volkeren van het Verre Oosten, China, Japan en Tibet vormen een grote meerderheid van de wereldbevolking. Hun aantal is vandaag de dag drie- tot vierhonderd miljoen. Hoe kan men redelijkerwijze aannemen dat er tot zo’n groot aantal mensen geen waarschuwer of boodschapper was gezonden, en dat zij toch een godsdienst hebben gesticht die meer aanhangers telt dan enig andere godsdienst?
2. Als er op de Dag des Oordeels, wanneer de Goddelijke wet der vergelding zal oordelen tussen de mensen volgens hun geopenbaarde boeken, geen boek of wet ooit is geopenbaard aan een bepaald volk door haar boodschapper, op welke grond zal zij dan worden beoordeeld? Het zij opgemerkt dat de Boeddhisten geen wilden zijn, maar een beschaafd volk.
3, 4, en 5 ...
6. In de Heilige Koran staat: “En er is geen volk, of een waarschuwer is onder hen geweest.”
De reden die gegeven wordt, is: “Zodat mensen geen pleidooi tegen Allah kunnen hebben na de komst van de boodschappers.” – Als er geen waarschuwer ooit is geweest onder het Indische volk, dan zal hun pleidooi op de Dag des Oordeels tegen God zijn, dat Hij geen boodschapper gezonden had, zodat ze zouden geloven in Zijn boodschapper en zouden geloven in Hem .
7. Is het redelijkerwijze aan te nemen dat zo'n grote gemeenschap werd afgehouden van ‘De genade voor alle volken’ (vrede zij met hem), dat noch hij Boeddha of 'het licht van Azië’ verifieerde, noch Boeddha ‘de wens van alle volken’ voorspelde? "
Een interessante manier van denken. Twee opmerkingen erbij:
* 'Profeet' roept wel de vraag op: profeet waarvan? Voor moslims: van God (Allah); maar voor de boeddhist?
* Terwille van mijn symmetrie-wens: is er ook een boeddhist of boeddhistische geleerde (geweest) die stelt dat Mohammed een Boeddha, dat is een volledig verlichte, was? Ik denk het niet, ben zo'n uitspraak in ieder geval nergens tegengekomen. Wellicht dat een moslim deze vraagstelling alleen al ongepast zou vinden en een boeddhist een teken van onwetendheid.
=======================================================================
Terug naar m'n oorspronkelijke vraagstelling:
Hoe met de Islam om te gaan?
En meer persoonlijk:
Waarover en hoe een zinnig gesprek te voeren met een moslim?
Ik ken één interessant voorbeeld van zo'n gesprek: Een gesprek op de BOS-Radio van Marlous Lazal met islamoloog en bekeerd moslima Anne Dijk in februari dit jaar. Beluister de uitzending . Of de langere versie
Uit de aankondiging: "Hoe inspireert de Islam haar in haar dagelijks leven? En wat gebeurt er precies in een workshop Mindful Islam? Hebben boeddhisme en Islam misschien meer raakvlakken dan we denken?"
Het thema 'Mindful Islam' werd niet uitgewerkt. Ik zou wel van een moslim willen weten of (sommige) moslims ook mediteren in de zin zoals dat in het boeddhisme, en dan met name bij Theravada en Zen gebeurt? De google-zoekopdracht Islam AND meditation geeft een paar miljoen hits.
Op de webpagina van islamicvoice volgt genuanceerd antwoord op die vraag. Ik weet dat er ook een Turkse organisatie is die vipassana à la Goenka geeft. Het Wikipedia-lemma 'meditation' geeft bij paragraaf 'Islam' veel informatie. Maar dit thema kan eigenlijk in een gesprek met een deskundige begrepen worden, alleen maar internet-teksten geven onvoldoende diepgang.
Ik weet het, na deze excursie door de wetenschap, nog steeds niet.
Ik zou zeggen: net zo als met een Christen, die andere monotheïst, alleen iets voorzichtiger. Hoogstens resulterend in een 'we agree to disagree'. Altijd weer proberend die discussie symmetrisch te houden: niet alleen de moslim legt uit en ik probeer te begrijpen maar ook andersom; maar toch steeds weer bekeringsbeoefte of superioriteitsgevoelens bij de ander bemerkend.
Wel heb ik na m'n excursie door de wetenschap (dat is door teksten met een vrij hoog abstractieniveau) me - opnieuw - gerealiseerd dat ook de Islam oneindig veel complexer en veelvormiger is dan ik impliciet dacht.
Een recente Nederlands artikel door Gemme Burger was wat dat betreft in ieder geval voor mij zeer leerzaam:
“Berichtgeving sharia in kranten veel te eenzijdig”. In NieuwWij van 9 juni
"Wat betekent sharia? Wie een Nederlandse krant openslaat heeft al snel een duidelijk vermoeden: sharia is een rechtssysteem dat steniging en handen afhakken oplegt. De meeste Nederlandse imams denken echter heel anders over sharia. In een onderzoek van Gemme Burger wordt duidelijk dat het woord sharia in de Nederlandse media geframed wordt. Er is geen plaats voor andere betekenissen.
...; in al deze kranten wordt sharia grotendeels voorgesteld als een rechtssysteem dat geassocieerd kan worden met terrorisme en lijfstraffen.
Dat staat haaks op het feit dat imams de sharia in veel gevallen eerder bezien als een levenswijze en dus geen rechtspraak in juridische zin. ... De sharia wordt door deze imams gezien als het pad op weg naar Gods wil. Met andere woorden: je leven zo inrichten dat het gericht is op het vinden van god en het onderhouden van de waarden van de islam."
Het is nog steeds mijn ding niet, maar wel een andere betekenis dan ik in mijn vooroordeel dacht.
Over veel kan ik goed met een moslim van gedachten wisselen en het mogelijk in grote mate eens zijn.
Over de ramadan bv, over compassie en gastvrijheid.
M'n vraag aan die denkbeeldige moslim: kan je er mee leven dat ik niet geloof in een schepper God of welke naam aan deze theïstische gedachte ook wordt gegeven.
En als logische subvraag: kan je er mee leven dat ik niet in hemel en hel geloof?
En toch ethisch denk te kunnen leven?
Van mijn kant zal ik, en andere boeddhisten die een vergelijkbare interesse hebben, mij opnieuw de Aziatische religieuze wortels van het boeddhisme moeten realiseren; waarbij rituelen niet als onbelangrijk en afschafbaar terzijde moeten worden gelegd. De thema's van het boek 'Buddhism is a Religion- You Can Believe it ' van David Brazier.
Want, zoals gezegd, ik wil wel graag symmetrie in mijn/onze gesprekken met moslims;
niet alleen informatie vragen c.q. geven; niet alleen verwijten uitspreken c.q. pareren;
ons beperken tot een hanteerbare kleine hoeveelheid schuldgevoelens en slachtofferschap.
Met nieuwsgierigheid als basis, eigenlijk meer nog dan compassie.
1 opmerking:
Mooi, uitgebreid, openhartig en veelzijdig artikel Joop. Heel interessant.
Een reactie posten