De zaak Mettavihari na drie maanden: geen rust maar restanten. Hoe verder? Twee echte scenario's; met de SIM als deel van het probleem of van de oplossing ?

Begin mei van dit jaar werd via diverse media bekend dat de Thaise monnik Mettavihari tientallen jaren seksueel misbruik heeft gemaakt van jongens en jongvolwassenen mannelijke leerlingen. En werd bekend dat een aantal van zijn leerlingen, nu vipassana-leraar, dit vrijwel vanaf het begin wisten en er niets aan deden, zelfs bewust onder het tapijt veegden; andere leraren wisten er in een later stadium (met diverse jaartallen) van, en zwegen.
Zowel het misbruik zelf als het zwijgen zijn te duiden als ernstig ethisch tekortschieten van de vipassana-gemeenschap, met name van de meest spraakmakenden er in. Tussen dit ethisch tekort en de vipassana (Mettavihari-stijl) zelf is er m.i. een verband. Kort door de bocht: Mettavihari meende dat ethiek een gevolg was van het inzicht als resultaat van de vipassana en daarom niet apart, expliciet en vanaf het begin van de beoefening aandacht hoefde te hebben.

Samen met z'n bagatelliseren van de samatha-meditatie heb ik dit het Edele Eénvoudige Pad (alleen aandachtigheid is nodig) in plaats van het door de Boeddha genoemde Edele Achtvoudige Pad . Op de website van Dhammadipa bv (ook bekend als 'De Pieterspoortsteeg') staat het helder, Mettavihari-achtig en m.i. onjuist want eenzijdig: 'Uitgangspunt is, dat de beoefening van vipassana een op zichzelf staande weg is die uiteindelijk leidt naar de realisatie van verlichting.' Bron:  hier .

Gelukkig hebben anderen ook de waarde van het beoefenen van sila, van samatha en de Brahmavihara's ontdekt.
Op deze plaats wil ik m'n eigen plaats nogmaals duidelijk maken: ik acht mezelf nog steeds onderdeel van de inzichtsmeditatie-gemeenschap, ik geef trouwens de voorkeur aan deze term boven 'vipassana'. Mijn beoefening is breed, mijn discipline in het zitten kan beter. Een aantal van 'de veertien' beschouw ik nog steeds - ondanks mijn kritiek op hen - als spirituele vrienden.


Het effect van het bekend worden op de vipassana-gemeenschap

Voor velen - en dan heb ik het met name over de vipassana-mediteerders - kwam de informatie als een donderslag bij heldere hemel. Maar ook bij degenen die al langer van de 'geruchten' hadden gehoord, waren de gevoelens heftig.
Dat bleek bv uit de reacties op het BoeddhistischDagblad. Maar ook uit de bijeenkomsten in lokale sangha's; in weet in ieder geval van die in Vipassana-Groningen, van Sanghametta en van Vipassana-Nijmegen die helaas informatie over hun bijeenkomst van de website heeft verwijderd. Maar ook meer informeel is er over gepraat.

Grote impact had daarbij het artikel van Frits Koster van 5 juni in het BD, helaas niet op z'n eigen website: 'Over het verzwijgen van ethisch grensoverschrijdend gedrag ', mede namens de anderen van 'de groep van zes'. Eén citaat slechts, het artikel is het waard te lezen en herlezen. "Dit artikel is dan ook niet bedoeld om onszelf te vergoelijken maar vooral om te kijken naar een in deze maand vaak tot ons gekomen terechte vraag: ‘Hoe heeft dit alles kunnen plaatsvinden en waarom hebben jullie dit nu pas naar buiten gebracht?’
We willen met dit artikel een poging doen om de dynamiek bloot te leggen, die dit ongezonde gedrag in stand houdt. ... We willen hieronder zeven ‘ziektekiemen’ van deze zwijgcultuur behandelen. ..."

Wat er nu is, noem ik 'de restanten', brokstukken in de gefragmenteerde vipassana-gemeenschap. Er zijn mannen en vrouwen die leerlingen hebben, dus leraar zijn. Zelf hebben ze bij Mettavihari maar soms ook bij andere leraren gemediteerd. Anderen heten 'asistent-leraar' maar het onderscheid leraar-assistentleraar heeft nu even geen waarde omdat het een door Mettavihari geïnduceerde hiërarchie aangeeft. Ook de structuur is zoek; de groep van 'de veertien' die zich wilde uitbouwen tot echte organisatie met eigen website en reglementen, is uit elkaar. Er zijn slechts individuen.
Dat maakt dat degenen die willen gaan leren mediteren en degenen die naar een retraite willen gaan, geen houvast hebben; bijvoorbeeld niet aan het feit of de betreffende leraar wel of niet bij de SIM hoort (zie hieronder).


Rust

Dan het woord 'rust', in de titel van deze blogtekst. Op 31 mei zei Aad Verboom in het BD  over het misbruik, het ontkennen en het zwijgen:
"... En of het aanzien van het boeddhisme is geschaad? Over een paar maanden wordt er niet meer over deze kwesties gesproken. Het boeddhisme kan wel een stootje hebben. "
Zeker kan het boeddhisme een stootje hebben, maar de vipassana in Nederland? De rust waarvan Aad een snelle terugkeer verwachtte, zal er niet zo maar komen.


Twee scenario's over hoe het verder kan gaan het komende jaar

Hoe moet het verder in deze verbrokkelde werkelijkheid?
Ik schets twee realistische scenario's waarbij ik aan de eerste de voorkeur geef. Daarnaast nog twee niet-realistische.

Eerste scenario. De gemeenschap herneemt zich. Een lichte structuur, leerling-gericht

'Verknoei nooit een goede crisis'. Hier hebben of hadden we er een (twee eigenlijk: over het misbruik en over het zwijgen)! Er kan van geleerd worden door ethische regels tegen misbruik duidelijker bekend te maken en door vertrouwenspersonen aan te stellen. Maar er ontbreekt nu ook een ander, een meer collectief vertrouwen. Er is geen enkele reden dat als iemand iets voorstelt, anderen daar aandacht aan besteden, zelfs als het objectief een goed voorstel is. En dat in een gemeenschap van mensen die rationaliteit, organisatie en beleid toch niet erg centraal in hun denken hebben staan.
De enige kapstok die ik kan bedenken om 'het zich hernemen' vorm te geven, is het werken aan een lijst van leraren, met een gezaghebbend orgaan dat die lijst beheert. In alle relativiteit - op de lijst staan is nooit honderd procent garantie voor kwaliteit en integriteit in de meditatie-sector - kan daar een lichte structuur om heen gebouwd worden. Het gaat daarbij om individuen die op de lijst kunnen komen staan. Onderaan deze tekst werk ik het concept van 'de lijst' uit.


Tweede scenario. Vanuit de leraar: geen structuur, doormodderen. Vanuit de mediterende: zoek het maar uit

In feite is dit het continueren van de huidige situatie na drie maanden. Waarbij het SIM-bestuur geen kans heeft gezien over haar eigen schaduw heen te springen en ook anderen (onbevangenen) er niet zijn of geen zin hebben deze kar te trekken.
Gevolg: Leraren of lokale sangha's waaraan een leraar verbonden is, hebben hun eigen website met hun eigen activiteiten; de SIM is een beperkte service-organisatie die retraites organiseert.
Dat wordt ook gedaan door Sanghametta en andere sangha's die steeds zelfstandig zijn geweest: Tegen De Stroom in ; Inzicht en Bevrijding ; Sayagyi U Ba Khin en Achtzaamheid .

Is dat erg? Het is wel een situatie die extra waakzaamheid van nieuwelingen die willen gaan (leren) mediteren en van journalistieke buitenstaanders vraagt: er is immers geen centraal informatiepunt en aanspreekpunt. En ik vind het een gemiste kans.


[ Derde scenario dat geen realistisch scenario is: opbouw richting IMS of Spirit Rock]

Ik heb wel eens gefantaseerd dat de inzichtmeditatie in Nederland de zelfde vorm aan zou kunnen nemen als die van de 'Insight Meditation Society ' (IMS , samen met het BCBS aan de Amerikaanse oostkust of 'Spirit Rock ' aan de westkust. Beide (mede) opgericht door Jack Kornfield. Niet alleen de structuur (beleid etc) van deze centra, ook de brede interpretatie van insight meditation die ze hebben, breed maar wel puur Dhamma !

Het vergt een lang verhaal, gebaseerd op de websites van beide centra (ik ben er nooit geweest, een aantal Nederlandse mediterenden wel), om hun werkwijzen uiteen te zetten.
Maar dat doe ik hier en nu niet, want ik acht de kans dat dit in Nederland zou lukken, kansloos. Daarvoor is eenvoudigweg het talent niet aanwezig, en het aantal belangstellenden te gering.


[ Vierde scenario dat geen scenario is: doorgaan met 'de veertien', of 'twaalf' of 'zeven'
  En met het 'Vipassana Centrum Nederland ' ]

Terug naar de situatie tot begin dit jaar. In 'Gezamenlijke verklaring naar aanleiding van de publicatie in het boeddhistisch dagblad van 6 mei ' (verklaring van 'de zes'), staat:
'Wij, zeven leraren die niet ondertekend hebben,
...
De lerarengroep heeft daarom nu zeven leden en gaat door vanuit de oorspronkelijke doelstellingen.'
Dat heb ik ze na het uitkomen van deze verklaring op 9 mei 2015 niet horen herhalen of uitwerken. Ik heb ook niet de indruk dat deze zeven nog als eenheid gezien kan worden.
Een niet-realistisch scenario dus.

Alleen degenen die hier in geloven, denken wellicht dat het project 'Vipassana Centrum Nederland ' op de in de afgelopen jaren bedachte wijze kan worden gecontinueerd.
In de realistische scenario's zal men van mening zijn dat dit project beter kan worden stilgelegd of liever: doet niemand er meer iets aan. De verbrokkeldheid van het lerarenbestand en het beperkte morele gezag van een deel van de leraren maken het draagvlak voor fondsenwerving nog zwakker dan het toch al was. En bovendien: het is maar de vraag of het aantal mensen dat een meerdaagse retraite met leraar wil doen, op hetzelfde niveau als de afgelopen jaren blijft.
Nu verder fantaseren over een eigen gebouw heeft geen zin, beter kan nu gehuurd worden.
Over een jaar of twee zien we dan wel weer hoe het gaat met de inzichts meditatie in Nederland.


De Stichting Inzichts Meditatie (SIM)

Naast de leraren, collectief en individueel, is er nog een andere organisatie die zich tot op heden buitengewoon stil heeft gehouden: de SIM (Stichting Inzichts Meditatie). Mogelijk komt er aan die stilte binnenkort een einde. Houd dus de website www.simsara.nl  in de gaten.
De relatie tussen de SIM en 'de veertien' is - zeker de laatste jaren - een onduidelijke, complexe, dubbelzinnige geweest. Complexer dan 'OpenBoeddhisme' het formuleert: "de nauw met Mettavihari en de lerarengroep verbonden Stichting Inzichts Meditatie " (In 'Mettavihari en zijn volgelingen'); dit is eendimensionaal redeneren.
Maar er is een verband, zeker in de personele sfeer. Formeel was wellicht het SIM-bestuur niet van het seksueel misbruik van Mettavihari op de hoogte, feitelijk was minstens een deel van de bestuursleden het wel, hoe lang is moeilijk te bepalen.
De SIM is en was echter geen Mettavihari-vehikel en ook niet een instrument van 'de veertien'; nog meer was de andere retraites organiserende stichting (Sanghametta) dat.
Omdat ik er zelf bij betrokken raakte, ken ik wat details van een conflict een paar jaar geleden tussen één lid van 'de veertien' (waarschijnlijk gesteund door een paar anderen) en het SIM-bestuur over het op 'de lijst van leraren' van de SIM staan van Stephen Batchelor. Gelukkig handhaafde het bestuur Batchelor op die lijst.
Verder is het opvallend dat op de lijst sommigen van de voorheen de veertien wel staan en anderen niet; 'niet' omdat ze geen retraites geven, denk ik te begrijpen.
Het is volgens mij noodzakelijk dat het bestuur van de SIM zich duidelijk profileert ten opzichte van 'de veertien', c.q. 'de zes' en/of 'de zeven'; en voor zover er wel voor de komende periode een verbinding wenselijk wordt geacht tussen het bestuur en deze entiteit(en), deze expliciet wordt geformaliseerd.


De lijst van leraren als beleidsinstrument

Ik benadruk deze lijst zo omdat deze lijst HET instrument is voor de SIM - of een andere rechtspersoon als de SIM haar inertie handhaaft - om een beleidsmatig relevante organisatie te worden, naast hun functie als serviceorganisatie t.b.v. het organiseren van retraites. De SIM realiseert dit zichzelf ook, op sommige momenten; zo is één leraar (Guus Went) een paar jaar geleden van deze lijst verwijderd, zie mijn blog van 8 sept 2014 daarover, met suggesties.

'Beleidsmatig', daarmee bedoel ik: als een soort regisseur richting geven, verzoenen, inspireren; maar ook: als een bestuurder verantwoordelijkheid durven dragen.
De vraag is nu of het SIM-bestuur de geschikte groep is om de wederopbouw van de inzichts meditatie in Nederland ter hand te nemen?
Daar is twijfel over denkbaar: zoals ik boven noemde, kleeft het zwijgen over het seksueel misbruik van Mettavihari ook een aantal bestuursleden aan. En de zaak Guus Went, zojuist genoemd, heeft de SIM niet echt kunnen afsluiten door in de openbaarheid over het door haar gevoerde beleid verantwoording af te leggen.

Daarom dat ik ook de mogelijkheid van een vereniging i.p.v. de stichting SIM opper, deels dus een nieuwe organisatie.
In ieder geval een organisatie met een aantal nieuwe bestuursleden, bestuurlijke zwaargewichten, desnoods zonder veel meditatie-ervaring.

Kort na het bekend worden van het misbruik door Mettavihari ontstond er in het BoeddhistischDagblad een discussie, gestart door de (door mij) gewaardeerde boeddhiste Katinka Hesselink. Goed thema, verkeerd moment: veel te vroeg namelijk omdat de crisis zich nog moest ontplooien vòòr over een (mogelijke) oplossing gepraat kan worden.
'Op te richten: een vereniging voor boeddhistische leraren! '   link: BD van 6 juni 2015
Het voorstel: "Laten we een vereniging oprichten die mensen op basis van hele eenvoudige criteria certificeert als boeddhistische leraar, met als belangrijkste functie dat mensen die misbruik maken van hun autoriteit van de lijst af gehaald kunnen worden.
Zo’n vereniging heeft niet veel meer nodig dan:
•een website met een doorzoekbare lijst van leraren
•een bestuur
•een vertrouwenspersoon (feitelijk de belangrijkste reden om deze organisatie op te richten)
•een procedure om uit te zoeken of een aanklacht terecht is. "

De timing was dus niet goed, maar ook waren de meeste deelnemers aan deze discussie in het BD mahayanisten, zodat ik af en toe dacht: een leraar (vooral spirituele vriend) in de Theravada is toch iets anders dan een leraar (soms guru) in Zen of Tibetaans boeddhisme met zaken als lineage en transmissie. Datzelfde geldt de in het BD overgenomen artikelen van de Zen-boeddhist Edel Maex en de meeste reacties daarop.
(Het was vast wel onzuiver, maar ik dacht ook: bemoei je met je eigen shit)
In dit voorstel was de gedachtegang dat de leraren dus zelf 'de lijst' kunnen bepalen. Wellicht is het beter, in ieder geval het overdenken waard, om het om te draaien: het is gewenst als er een vereniging van mediterenden (in de inzichtsmeditatie) komt die als een soort consumentenorganisatie een lijst van leraren beheert.
Niet iedereen was het met Katinka eens, Robert Keurntjes bv niet; alleen die sloot zijn reactie af met "Laat instituten zelf zorgen dat ze de opleiding van hun leraren goed organiseren en de traditionele terughoudendheid van jezelf als ‘boeddhistisch leraar’ beschouwen in stand houden." Nogal ironisch want er is juist geen vipassana-instituut (meer)!

Update 3 november
De redactie van het BD heeft het artikel opnieuw geplaats en het oude (met reacties) verwijderd; hier
Einde update

Eerlijk gezegd is het te hoog gegrepen (vrees ik) zo'n vereniging te hebben, zoveel organisatorisch vermogen is er niet aanwezig.
Dan als next-best een stichting waarbij gebruik kan worden gemaakt van de bestaande SIM-infrastructuur. Als de SIM tenminste ....

Hoe te beginnen?

De huidige SIM-lijst is tamelijk willekeurig. Is er iets op tegen om de vier bovengenoemde zelfstandig opererende leraren (plus een aantal van vipassana.startpagina.nl) er op te zetten?
Welke criteria moeten gehanteerd worden: formele (opdracht van een internationaal erkende leraar of monnik) of inhoudelijke (zoals uitgaan van het hele Achtvoudige Pad)?
Welke rol kunnen mediterenden (zonder leraarsaspiraties) spelen bij het wel of niet op de lijst zetten/houden van een persoon?
Ik denk dat het noodzakelijk is dat een buitenlandse deskundige (op het gebied van de Theravada en de meditatie) ingeschakeld moet worden.
En een (Nederlandse) deskundige op het terrein van een andere min of meer vergelijkbare functie als die van meditatie-leraar.

===================================================================

Bijlage  -  Bronnen

NOS

* Seksueel misbruik bij boeddhisten in Nederland  d.d. 24 mei
* 'Boeddhistische monnik Waalwijk misbruikte ook 12-jarige'  d.d. 28 mei

OpenBoeddhisme

* Diepgaand onderzoek seksueel misbruik Nederlands boeddhisme
* Media-aandacht seksueel misbruik overvalt boeddhisten
* ’Die seks moet dan maar, misschien hoort het bij de meditatie’
* Minderjarigen door boeddhisten niet beschermd
* Henk Barendregt geeft zijn rol bij Buddharama onjuist weer
* Luang Pho: ’Een monnik die de ‘vinaya’ niet volgt is geen monnik’
* Barendregt geeft nalaten toe, suggereert ‘afstand’ Mettavihari
* Mettavihari en zijn volgelingen

Boeddhistisch Dagblad

* boeddhistischdagblad.nl/tag/mettavihari  Twintig artikelen; met name de weergave verklaringen van 'de zes' en 'de zeven':
* Vipassana-leraren: ‘Mettavihari pleegde grensoverschrijdend seksueel gedrag met leerlingen’ d.d. 6 mei
* Beschuldigingen tegen Mettavihari leiden tot breuk lerarenraad  d.d. 9 mei

* Moet ik een leraar hebben?  door Edel Maex d.d. 13 mei
* Over het verzwijgen van ethisch grensoverschrijdend gedrag door Frits Koster d.d. 5 juni
* Edel Maex - Wat is misbruik  d.d.5 juni

Boeddhisme Blog

* Een Verklaring Omtrent het Gedrag voor leraren ?  d.d. 4 nov. 2013
* Het boeddhisme is makkelijk uit te leggen: het Achtvoudige Pad beoefenen - Wel alle acht dan - En 'Het juiste spreken' betekent niet 'Het onjuiste zwijgen'  d.d. 12 april
* Vipassana-leraren: ‘Mettavihari pleegde seksueel wangedrag met leerlingen ’. Vandaag in het BoeddhistischDagblad  d.d. 6 mei
* Wees je eigen leraar - Organiseer je eigen retraites - En creëer je eigen sangha, als je dat wil tenminste  d.d. 12 mei
* Hoe nu verder? Het verbroken zwijgen over Mettavihari, en hoe we nu we de onaangename en verbrokkelde werkelijkheid onder ogen moeten zien  d.d. 28 mei
* Aad Verboom zou toch moeten aftreden, na z'n verklaring van gisteren? - En Henk Barendregt waarschijnlijk ook  d.d. 5 juni
* Joop Hoek misbruikt hoofdredacteurschap BoeddhistischDagblad  d.d. 20 juni

Overige bronnen

* www.vipassana-groningen.nl/grensoverschrijdend-gedrag

* sanghametta.nl/inspiratiebron/nieuwsbrief/archive/view/listid-6-mailing-alle-adressen/mailid-62-sangha-metta-nieuwsflits-mettavihari

* Aanvullende Verklaring 25 juni 2015  door Henk Barendregt

* Mettavihari, zijn leerlingen en hun 'Dhamma'  door Guus Went