Een jaar geleden deed ik een onderzoekje naar de aard van de televisieprogramma’s van de BOS sinds de oprichting in 2001. M’n verleden als sociaal wetenschapper kwam weer eens goed van pas.
Dat onderzoek deed ik net als een paar anderen, maar onafhankelijk van elkaar, ter vermindering van de subjectiviteit.
De aanleiding was ons gevoel dat de TV-programma’s steeds minder boeddhistisch van aard waren geworden.
Het resultaat bleek nog veel somberder dan ons vermoeden; er zat ook een lijn in en dus vermoedelijk een strategie achter:
In 2001 was (in onze score) 83% van de programma’s boeddhistisch van aard.
Tussen 2004 en 2009 zakte dat percentage geleidelijk van 75% naar 45%.
In 2010 was nog maar 35% van de BOS-TV-programma’s boeddhistisch van aard.
Deze resultaten hebben we ter kennis gebracht van directie en bestuur van de BOS met het dringende verzoek daar iets aan te doen. De Mediawet eist immers (in artikel 2.49) dat het media-aanbod geheel op geestelijk (in ons geval dus boeddhistisch) terrein ligt en verband houdt met de geestelijke identiteit.
De onderzoeksresultaten werden bestreden, het bestaan van een strategie ontkend.
Maar er werd toch toegezegd dat dit meer aandacht zou krijgen.
Dit thema werd actueel toen de minister deze zomer aankondigde dat omroepen zoals de BOS (zogeheten 2.42-omroepen) hun zendtijd wel konden halveren en dan alleen nog maar echt levensbeschouwelijke programma’s moesten maken wat ze volgens de minister nu maar deels doen.
Hoe is het in 2011 met de programma’s gegaan? Ik heb het onderzoekje opnieuw gedaan, gebruik makend van de betreffende pagina van website van de BOS. Zie het overzicht hieronder.
Het resultaat valt (mij) behoorlijk mee: 14 van de in totaal 30 programma’s scoor ik als ‘boeddhistisch van aard’; dat is 47%.
Dit verhoudingsgetal moet niet te exact worden genomen, daarvoor zijn meer scores nodig, maar het geeft een indicatie.
Zelf leg ik de lat nog wat hoger, zowel wat betreft de score als wat betreft de inhoud van het boeddhisme, dat is de Dharma, maar er is van een duidelijke vooruitgang sprake, en misschien van een trendbreuk.
Het percentage esthetiserende programma’s kan nog verder omlaag.
In het algemeen kunnen documentaires beter vervangen worden door dichter bij de Nederlandse (boeddhistische) actualiteit en bij de beoefening zittende programma’s.
Verder valt op dat er nog steeds weinig aandacht wordt besteed aan het Theravada-boeddhisme (Maar toch wel aan ‘mindfulness’ en dat is ook Theravada zal men zeggen? Dat is diskutabel – al heb ik het wel zo gescored - maak daar eens een programma over.)
Ook krijgt de beoefening van Thai, Chinezen en Vietnamen in Nederland van hun boeddhisme geen aandacht; dat is ronduit pijnlijk.
Hoewel iets minder dan de voorgaande jaren gaat de belangstelling in de BOS-programma’s nog steeds veel uit naar artistieke types en exotische oorden.
Kortom: hartelijk welkom Laetitia Schoofs, per 1 januari 2012 Hoofd TV bij de BOS.
Er is genoeg te doen, al was een deel (de helft?) van de tv-programma’s uit van 2011 eigenlijk al VPRO-achtig en dus rijp voor overname.
Betekenis codes; en resultaat van mijn scores gegeven aan de programma’s
14 x B : overwegend boeddhistisch van aard
3 x S : spiritueel, hoogstens beperkt boeddhistisch
6 x E : esthetisch, hoogstens beperkt boeddhistisch
7 x O : overig, in geringe mate boeddhistisch van aard
E OVERAL SPULLEN
Sommige mensen ruimen aan het eind van het jaar hun huis op om het nieuwe jaar fris te kunnen beginnen. Maar kunstenaar Judith de Leeuw doet dit wel heel drastisch: Ze stelt zich voor de ambitieuze taak om al haar spullen te tellen, te sorteren en te labelen. Elke trui, elk boek, elk papiertje, tot en met de laatste in haar huis rondslingerende schroef. En waarvoor?
B VOORBIJ DE TIJD
Bioloog, milieuactivist, wereldreiziger, zenboeddhist en schrijver van het bekroonde De sneeuwluipaard [Peter Matthiessen] blikt met filmmaker Pat van Boeckel terug op zijn bewogen leven.
S PROFIEL: PETER BLOM
Peter Blom is directievoorzitter van de Triodos Bank, de bank die wil bijdragen aan positieve maatschappelijke, ecologische en culturele veranderingen. Duurzaamheid en passie zijn de trefwoorden bij alles wat Blom doet en zegt. Ook bij de bank waar hij werkt.
E MONIEK TOEBOSCH: WIE IK WAS VOORDAT IK WAS *)
Moniek Toebosch, een multi-disciplinaire kunstenares met een engagement dat anno 2011 zeldzaam is geworden, is bekend door haar uitzonderlijke stem-performances. Regisseur Babeth VanLoo voelt zich als boeddhist op de proef gesteld wanneer zij hoort dat Moniek Toebosch nog maar drie maanden te leven heeft.
O TRANSHUMAN bij NFTA Filmlab
Filosoof Anders Sandberg weigert de dood als een vanzelfsprekendheid te accepteren. Volgens hem zal het deze eeuw nog mogelijk worden om de geest in een computer te uploaden. Hij is lid van een groep die zich transhumanisten noemt. Regisseur Titus Nachbauer zet de wilde ideeën van deze groep uiteen.
O NADIA TIKT
Nadia is twaalf jaar en gaat voor het eerst naar de middelbare school. Ze pakt haar tas vol boeken in en samen met haar moeder bereidt ze zich voor op de grote dag. Voor velen een bijzonder moment, want het is een grote stap op weg naar volwassenheid, maar voor Nadia staat er iets meer op het spel.
B MIJN REÏNCARNATIE bij IDFA Focus
Speciaal geselecteerd uit het aanbod van de IDFA. VPRO's IDFA in Focus vertoont deze documentaire over de Tibetaanse leraar Namkhai Norbu en zijn zoon Yeshi, die proberen hun spirituele traditie voor het nageslacht te bewaren. Een vader-zoon drama van episch formaat.
B OP STRAAT EN IN AUSCHWITZ
De mate waarin iemand verlicht is, is af te meten aan in hoeverre deze persoon een ander helpt. Echt fysiek helpt. De Amerikaanse zenmeester Bernie Glassman wil mensen uit hun ‘mindset’ halen, zodat ze actie gaan ondernemen en de ander de helpende hand gaan bieden.
O BURMA SOLDIER
Myo Myint Cho was jarenlang soldaat in het Birmese leger, maar liep over naar het verzet. Deze documentaire geeft een zeldzame blik op een dictatoriaal regime, gezien door Myints ogen.
O ALS RIVIEREN KONDEN VERTELLEN - DEEL 2
Als rivieren konden vertellen is een serie waarin Rob Hof op zoek gaat naar de band tussen mens en rivier. In dit deel worden een schrijver, een bootsman, een blinde ondernemer en een monnik geportretteerd. Op intieme wijze tonen ze de band tussen de rivier en haar bewoners.
O ALS RIVIEREN KONDEN VERTELLEN - DEEL 1
Als rivieren konden vertellen is een serie waarin Rob Hof op zoek gaat naar de band tussen mens en rivier. Voor de BOS maakte hij twee films over de rivier de Mekong. In dit eerste deel vijf korte portretten van een visser, een onderwijzeres, een leraar, een roeister en een monnik die op intieme wijze de band tonen tussen de Mekong en haar bewoners.
B CRAZY WISDOM
Chögyam Trungpa Rinpoche, de ‘bad boy’ van het boeddhisme, brak met de westerse opvattingen over hoe een leraar zich moet gedragen. Hij dronk, rookte en hield er verschillende relaties op na met leerlingen. Tegelijkertijd wordt hij erkend als een van de prominente personen die het boeddhisme naar het Westen gebracht hebben.
B MINDFULNESS MAINSTREAM
Mindfulness Based Stress Reduction werd 30 jaar geleden ontwikkeld door Jon Kabat-Zinn. Ondertussen zijn er veel medewerkers en therapeuten die de training zelf gevolgd hebben. We volgen mindfulnesstrainers Sietske de Haan en Frits Koster als. Koster was jaren monnik in Thailand en hij merkt een grote verandering; waar hij tien jaar geleden nog werd genegeerd als hij sprak over meditatie, is hij nu juist hip.
B ECHTE MANNEN HUILEN NIET
Ook vuilnismannen mediteren. In deze documentaire volgen we een grofvuilverwerker met hartklachten, een chauffeur uit Irak met een oorlogstrauma en een overspannen geraakte leidinggevende bij hun mindfulnesstraining.
B MIJN REÏNCARNATIE
We volgen de gereïncarneerde Tibetaanse spirituele meester Chögyal Namkhai Norbu en zijn zoon Yeshi bij de worsteling om hun spirituele traditie voor het nageslacht te bewaren. Een vader-zoon drama van episch formaat dat twee decennia en drie generaties omspant
B DE BEAT VAN BOEDDHA
Het boeddhisme borrelt en bruist. Meditatie en boeddhisme presenteren zich steeds vaker op een frisse en eigentijdse manier. Dat zie je terug aan het jeugdige publiek dat er op af komt. De Beat van Boeddha is een kijkje in de wereld van de jonge boeddhist.
B SANDRA, EX-NON TUSSEN TWEE WERELDEN
In 2001 verruilde Sandra haar succesvolle managersbaan voor een kloosterleven in het boeddhistisch centrum Plum Village in de Dordogne, bij zenmeester Thich Nhat Hanh. Na veel omzwervingen begon ze met ex-monnik Santi uit Laos een nieuw bestaan. Oprechtheid is hun vertaling van het boeddhisme – allereerst tegenover elkaar, maar vooral ook gericht op de ander.
S JOHAN PRIMERO
Johan Puig rijdt elke dag 50 rondjes in een oude 2CV om Camp Nou, het stadion van FC Barcelona, ‘Barça’, om geluk af te dwingen voor zijn club. Het helpt, want het gaat Barça al jaren voor de wind. Maar dat verandert op het moment dat Johan Paquita ontmoet. Zij schopt al snel Johans geregelde leven volledig in de war. De film toont op een humoristische manier het geloof in de kracht van de geest.
B DHARMA RISING, DEEL 2
Deel 2 van een tweedelige serie over de snelle opkomst van het boeddhisme in het Westen. Een blik op de toekomst door de ogen van de eerste generatie westerse boeddhistische leraren. Hoe beïnvloeden het boeddhisme en de westerse samenleving elkaar?
B ENEMIES OF THE PEOPLE
De ouders van Thet Sambath werden omgebracht door het regime van de Rode Khmer. De jonge journalist is tien jaar lang bezig om vriendschap te sluiten met de mannen en vrouwen die verantwoordelijk waren voor de Killing Fields. Hij peutert onthullende verklaringen los van de beruchte Broeder Nummer Twee en de moordenaars zelf en krijgt nieuwe inzichten over de massamoord. Maar de waarheid die hij blootlegt, heeft een prijs.
B DHARMA RISING, DEEL 1
Deel 1 van een tweedelige serie over de snelle opkomst van het boeddhisme in het Westen. Een blik op de toekomst door de ogen van de eerste generatie westerse boeddhistische leraren. Kan het 2500 jaar oude boeddhisme zich aanpassen aan de moderne maatschappij?
E KIJK!
Je hart volgen gaat niet altijd zonder slag of stoot. Voor Marilien Mogendorff en Hèlen Vink gingen er vele jaren en grote omwegen aan vooraf voordat ze daar terecht kwamen waar ze wilden zijn. Kijk! gaat over hoe een boeddhistische fotografe en een theatermaakster hun plek in de wereld vinden.
B LUCIA RIJKER EN HOE TE LEVEN MET DE ANDER **)
In dit laatste deel van het drieluik Lucia Rijker – Hoe te leven gaat Lucia in gesprek met sociologe en ex minister WVC Hedy d’Ancona, zen-non Anjo Kasman en theatermaakster en actrice Adelheid Roosen over de ander.
E BARDSONGS
Bardsongs is een drieluik van verfilmde volksvertellingen, en een lofzang op de uiterlijke verschillen en verborgen overeenkomsten van verschillende werelden. In dit deel gaan een vader en een dochter op reis om hun dzo (kruising tussen een yak en een rund) te verkopen. Dat gaat niet vanzelf.
S LUCIA RIJKER EN HOE TE LEVEN MET VRIENDEN
In het drieluik Lucia Rijker - Hoe te leven onderzoekt Lucia op welke manieren je een persoonlijke band kunt aangaan met de wereld en de mensen om je heen, vanuit haar boeddhistisch perspectief. In dit tweede deel praat Lucia met Marte Röling, Patricia Steur en Prof. Dr. Paul de Blot over vriendschappen.
B AUNG SAN SUU KYI - LADY OF NO FEAR
We kennen Aung San Suu Kyi als de oppositieleider die al ruim twintig jaar vecht voor vrijheid en democratie in Birma. Maar wie is de persoon en vrouw Aung San Suu Kyi? In deze documentaire vertellen familieleden, vrienden en collega's over de dochter, de echtgenote, de vriendin, de moeder, de rebel, die in haar jonge jaren diepe treurnis en gemis kende.
O LUCIA RIJKER EN HOE TE LEVEN MET FAMILIE
In het drieluik Lucia Rijker - Hoe te leven onderzoekt Lucia hoe je een persoonlijke band kunt aangaan met de wereld en de mensen om je heen, vanuit haar boeddhistisch perspectief. Het eerste deel is gewijd aan familie. Lucia praat met haar zus Norma en broer Harold, zanger Rob de Nijs en dakloze Chris te Raa.
E GRENZEN VERLEGGEN IN MONGOLIË
Twee mensen reizen naar Mongolië, een boeddhistisch land dat door zijn uitgestrekte woestijn, eeuwenoude kloosters en ruige geschiedenis in het Westen nog altijd tot de verbeelding spreekt.
O SUPERWISE ME
Negen onderzoekende geesten en negen getuigen buigen zich in de bergen van Andalusië over negen levensvragen die ieder mens vroeg of laat tegenkomt. Hun antwoorden laten zien dat geluk binnen ieders bereik komt wanneer je je innerlijke (eigen)wijsheid activeert en laat spreken. Spiritualiteit 'down to earth', met hier en daar een knipoog.
E TRAMONTANA
De rode draad in deze Spaanstalige speelfilm is de scandaleuze liefdesgeschiedenis van een oude man en een achttienjarige meisje, gezien door de ogen van verschillende personages.
*) Ook na nogmaals beluisteren blijft het expliciet boeddhistische van deze documentaire (op zich heel boeiend) beperkt tot de openingszinnen erin van Babeth.
**) Dat dit programma van Lucia Rijker wel een B van mij krijgt en de andere twee niet, komt door de keus van de gesprekspartners.
Nawoord d.d. 6 januari
Ik heb m´n wijze van scoren nog eens vergeleken met die van een jaar geleden.
Toen gebruikte ik een iets andere indeling in categorieën:
B programma met boeddhistisch karakter
G geen boeddhistisch karakter
T tussenvorm (beetje boeddhistisch karakter)
Op deze wijze gescored zou de uitkomst voor 2011 worden: 53%
Dus ruim de helft i.p.v. bijna de helft van de programma´s noem daarmee ik boeddhistisch van aard.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten